KRW-nummer: 09064
Contact: Joke Klap (j.klap@tuinbouw.nl)
 
Samenvatting uit IP/KRW eindrapportage
 
Het doel van dit project is het voorkomen van emissies van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen naar het oppervlaktewater of riool door het maximaliseren van het hergebruik, het zuiveren en valoriseren van het restant te lozen water, alsmede te zorgen voor een brede acceptatie en implementatie in de glastuinbouwsector. Het plan van aanpak bestaat uit het (door)ontwikkelen van technieken en technologieën om groeiremming (de belangrijkste reden voor lozing in de sierteelt) te voorkomen, het optimaliseren van de bemestingsstrategie en het zuiveren en valoriseren van de reststroom. Communicatie van resultaten naar de sector loopt als rode draad door alle werkpakketten heen.
 
WP 1 Groeiremming voorkomen

• Er is aangetoond dat bij zowel snijbloemen als vruchtgroenten groeiremmende stoffen in het drainwater kunnen voorkomen.
• In een rozenbedrijf met incidenteel groeiremming in het water waren geen symptomen in het gewas waarneembaar. Het bedrijf bleek in staat langdurig te recirculeren zonder dat er problemen optraden.
• Geavanceerde oxidatie (AOX) neemt groeiremming weg en blijkt veilig te kunnen worden toegepast; bij hogere doseringen breekt het bovendien gewasbeschermingsmiddelen af (ca 80%).
• Een 12-tal bedrijven waar AOX was geïnstalleerd, blijken in de meeste gevallen (aanzienlijk) minder te lozen. Naast bewustwording en inzicht in de waterstromen werd dit veroorzaakt door meer zekerheid dat er geen groeiremming zou optreden en door het daadwerkelijk verhelpen van een groeiprobleem.

Betrokken partners: Productschap Tuinbouw (PT), Hoogheemraadschap Schieland en Krimpenerwaard) (HHSK) , Waterschap Peel en Maasvallei (WPM), Hoogheemraadschap van Delfland (HHD), Bayer, Syngenta, Basf, WUR Glastuinbouw, Priva, Stolze, LTO Groeiservice
 
WP 2 Detectie groeiremming

• De groeiremmende stof op het rozenbedrijf bleek van bacteriële aard te zijn; op dit bedrijf bleken gewasbeschermingsmiddelen geen groeiremming te veroorzaken.
• Er kan geen uitspraak gedaan worden over de bruikbaarheid van lichtbenuttingsmetingen van het gewas en zuurstofmetingen bij de wortels als indicator voor groeiremming, omdat bij het testbedrijf de groeiremming zich niet in het gewas openbaarde. De huidige biotoets (Fytotoxkit) kan niet sneller en beter hanteerbaar gemaakt worden zonder op onderscheidend vermogen in te boeten.

Betrokken partners: PT, HHSK, WPM, HHD, Bayer, Syngenta, Basf, Groen Agro Control, Fytagoras, WUR Glastuinbouw, LTO Groeiservice
 
WP 3 Nieuwe meet- en regeltechnieken bemesting
Er is een overzicht gemaakt van ion-specifieke meetmethoden. De toepassingsmogelijkheden van deze meters voor de glastuinbouw zijn geëvalueerd met telers en andere belanghebbenden. Als gevolg hiervan is vervolgonderzoek met één van de meest kansrijke meetprincipes gestart
Betrokken partners: PT, HHSK, WPM, HHD, Bayer, Syngenta, Basf, WUR Glastuinbouw, Priva, LTO Groeiservice
 
WP 4 Optimalisatie bemesting
De deelnemende bedrijven hebben laten zien dat met de toepassing van de blauwdruk voor optimalisatie bemesting de spui bemesting-technisch gezien veilig kan worden teruggebracht naar nagenoeg 0.
Betrokken partners: PT, HHSK, WPM, HHD, Bayer, Syngenta, Basf, WUR Glastuinbouw, Priva
 
WP 5 Zuivering (restant) water

• Omgekeerde osmose (RO) en membraandestillatie (MD) zijn als meest geschikte techniek geselecteerd om water uit spui terug te winnen. Uit laboratorium- en pilotschaalonderzoek blijken beide technieken technisch te voldoen en 80-90% kwalitatief goed gietwater te kunnen terugwinnen.
• MD is minder gevoelig voor organische vervuiling maar gevoeliger voor het neerslaan van kalkverbindingen.
• Er resteert een concentraat van 10-20% van de spuistroom dat afgevoerd/verwerkt moet worden.
• De kosten van (combinaties van) de zuiveringstechnieken zijn voor verschillende bedrijfssituaties in kaart gebracht. Hierbij zijn ook de technieken uit WP1 en 6 betrokken (AOX en NF). RO is op dit moment in alle situaties goedkoper dan MD.

Betrokken partners: PT, HHSK, WPM, HHD, Bayer, Syngenta, Basf, TNO, WUR Glastuinbouw, Hellebrekers, Bruine de Bruin, Priva
 
WP 6 Valorisatie reststromen

• Mogelijke afnemers van het concentraat zijn in kaart gebracht. Meest kansrijk wordt de afzet bij zouttolerante teelten (incl algen), grasland en via meststofleveranciers geacht.
• Verwijderen van gewasbeschermingsmiddelen zal in veel gevallen noodzakelijk zijn. AOX is een mogelijkheid (ca 80% verwijdering), maar andere zuiveringstechnieken zijn nog in onderzoek (buiten dit project).
• Op laboratoriumschaal is aangetoond dat nanofitratie en electrodialyse ingezet kunnen worden om een deel van de nutriënten terug te winnen. Deze technieken zullen verder doorontwikkeld moeten worden.

Betrokken partners: PT, TNO, WUR Glastuinbouw
 
WP 7 Communicatie

• Gedurende de looptijd van het project is uitgebreid gecommuniceerd over de resultaten en de emissieproblematiek, via vakbladen, projectnieuwsbrieven, een flyer en een projectwebsite. Via Productschap Tuinbouw zijn alle telers bereikt. Er zijn zowel landelijke als regionale bijeenkomsten georganiseerd voor telers en adviseurs waarin resultaten werden gepresenteerd en bediscussieerd. Ook zijn de partijen rond de telers (beleid, handel etc.) bereikt.
• Geconstateerd is dat de emissieproblematiek vooral bij de partijen rondom de teler goed op het netvlies ligt. De gemiddelde teler is minder geïnteresseerd in verduurzaming van het watergebruik. Voor een brede acceptatie en implementatie van de ontwikkelde emissiebeperkende maatregelen en technieken zal de komende jaren nog een flinke inspanning van alle partijen nodig zijn.

Betrokken partners: PT, HHSK, WPM, HHD, Bayer, Syngenta, Basf, LTO Groeiservice, WUR Glastuinbouw, TNO, Groen Agro Control, Fytagoras, Hellebrekers, Bruine de Bruin, Priva
 
Meer info op http://www.glastuinbouwwaterproof.nl